İdlib'te Rus uçağının vurulmasının ardından uzmanlar MANPAD'lerin teröristlerin eline nasıl geçtiği tartışması başladı. Rus uzmanlar olası kaynakları ortaya koydu.

Rus uzman Vadim Saranov, Sputnik'e açıklamasında, Suriye'de MANPAD olarak bilinen taşınabilir hava savunma sisteminin ilk kez 2012'de kullanıldığını, militanların Suriye ordusuna ait Mi-8 helikopterini düşürdüğünü hatırlatarak,

"Teröristler en çok Sovyet ve Rus yapımı MANPAD'leri kullanıyordu. Çatışma bölgesinden gelen fotoğraf ve videolarda, militanlar İgla ve Strela sistemleriyle poz veriyor. Sovyet yapımı sistemlerle en az 3 adet Mi-8 helikopteri, birer MiG-21, MiG-23, Su-22 ve L-39 savaş uçakları düşürüldü. Üstelik bu MANPAD'ler sadece IŞİD ve El Nusra değil, ılımlı muhalefet olarak bilinen çeşitli grupların elinde de görüldü" dedi. 

Libya şüphesi

Teröristlerin Sovyet ve Rus yapımı sistemleri, binlercesine sahip Suriye ordusunun elinden almış olabileceğini dile getiren Saranov, bazı MANPAD'lerin de Libya'dan getirilmiş olabileceğini belirterek, "Kaddafi rejimi devrildikten sonra büyük silah cephaneleri talan edildi. Batı medyası 2011'de, Libya ordusu depolarından yaklaşık 20 bin hava savunma sisteminin kaybolduğunu, yüzlerce MANPAD'in yurt dışına çıktığını bildirmişti" ifadelerini kullandı.

Ukrayna'da yangın kasıtlı çıkarılmış olabilir

Strela ve İgla sistemlerinin Doğu Avrupa'dan da Suriye'ye girmiş olabileceğini belirten eski Rusya Dış İstihbarat Servisi çalışanı İgor Morozov, MANPAD'ların kaçak yollarla Ukrayna'dan da çıkarılmış olabileceğine dikkat çekti. Morozov, "Ukrayna'nın Kalinovka kentindeki askeri depoda, geçtiğimiz sonbaharda büyük yangın çıktı. Ukraynalı yetkililer yangının, yüzlerce silahın çalındığını gizlemek için kasıtlı olarak çıkarılmış olabileceğini dile getirmişti. İştebu silahlar Ukrayna yönetiminin bilgisi dışında farklı kaçak yollarla Suriyeli teröristlere teslim edilmiş olabilir" dedi. 

Bulgaristan gizlemiyor

Teröristlerle askeri ve teknik işbirliği yaptığı yönünde defalarca Bulgaristan'dan şüphelendiğini belirten Saranov, bu ülkenin halen Sovyetler tarafından geliştirilen silahları üretmeye devam ettiğini, Sopot kentindeki fabrikalarda lisanslı olarak Strela-2M, Strela-3 ve İgla-1 tipi MANPAD'lerin üretildiğini söyledi. 

Askeri Analiz Enstitüsü Müdür Yardımcısı Aleksandr Hramçihin, "Esad'a karşı savaşan tüm Suriyeli grupların başlıca silah tedarikçisi Bulgaristan. Bu ülke çok aktif olarak silah üreterek Ortadoğu'ya satıyor ve bunu neredeyse hiç gizlemiyor" yorumunda bulundu. 

Ancak Suriyeli militanların sadece Rus yapımı MANPAD'lerle poz vermediğini dile getiren Saranov, 2013 yılında Lazkiye yakınlarında Suriye ordusuna ait Mi-8 helikopterinin Çin yapımı FN-6 sistemi tarafından vurulduğunu hatırlatarak, bu konuda şu değerlendirmede bulundu:

"Üçüncü nesil sistem olarak gösterilen FN-6, 2000'li yılların başlarında Çin ordusunun hizmetine girmişti. Özellikleri bakımından İgla-1 ile kıyaslanabilir. FN-6, 5.5 km uzaklıkta ve 3.5 km yükseklikteki hava hedeflerini yok edebiliyor. Ancak bu sistemin Çin'den Suriye'ye yolculuğu hiç de kolay değildi."

Çin'den Sudan'a, Katar'dan Suriye'ye

Çin'in bu sistemleri Sudan'a sağladığını, ardından MANPAD'lerin muhtemelen Katar'a yeniden satıldığını, bu ülkeden de Suriye'deki militanlara gönderildiğini dile getiren Rusya Stratejik Konjonktür Merkezi Direktörü İvan Konovalov, şunu dedi: "MANPAD'lerin teröristlerin eline geçeceğinden korkan ABD medyası alarma geçmişti. Ama Çin için hangi politik rejime silah satıldığı konusu her zaman ikincil öneme sahip. Önemli olan yeni pazara çıkmak." 

Militanların elinde, Şam'ın 2004'te Kuzey Kore'den satın aldığı HT-16PGJ hava savunma sisteminin de olduğunu anlatan Saranov, Suriyeli militanların elinde NATO yapımı MANPAD'lerin şu ana kadar gözlemlenmediğine dikkat çekerek,

"Buna rağmen ABD sürekli olarak kontrolü altındaki gruplara hava savunma sistemlerini sağlamakla suçlanıyor. Arap medyası geçtiğimiz ocak ayında ABD'nin gizli anlaşma kapsamında Afrin'deki Kürt gruplara MANPAD sağladığını bildirmişti. İki hafta sonra Özgür Suriye Ordusu militanları, Kürtlerin elinden birkaç İgla hava savunma sistemini aldığını ileri sürmüştü. Bu, muhtemelen Kürtlerin ABD'den aldığı sistemlerdi" dedi.

'Ortadoğu Sovyet yapımı silah kaynıyor'

ABD'nin Stinger'lerin sevkiyatına başlaması durumunda büyük skandalın kopabileceğini söyleyen Konovalov, "Bu yüzden militanlara Sovyet yapımı silah sağlamak onlar için daha rahat, ki bu silahları aktif olarak Doğu Avrupa ülkelerinde satın alıyorlar. Zira zaten Ortadoğu, Sovyet yapımı silah kaynıyor ve yenilerin arada kaynaması kolay" yorumunda bulundu.