ŞAİBE KOKAN GENELGE

2017’deki YSK genelgesine eklenen yeni cümle ‘şaibe’ endişesini artırdı. Şaibeyi engellemek için görev sandık kurul başkanlarına düşüyor.

24 Haziran’daki seçimlere 4 gün kala sandık kurulu başkanlarına dağıtılan Yüksek Seçim Kurulu genelgesinde tartışma yaratacak bir bölüm yer alıyor.

Mühürsüz oyların geçerli sayılmasıyla sonuçları hâlâ tartışılan 2017 yılındaki referandumun ardından 2018 yılında AKP-MHP ittifakının desteğiyle yasa değişikliğine gidildi.

Yasanın ardından dün sandık kurulu başkanlarına dağıtılan YSK genelgesinde ilk önce “üzerinde ilçe seçim kurulu mührü bulunmayan” ve “üzerinde sandık kurulu mührü bulunmayan” oy zarflarının geçersiz sayılacağı yazıyor. 

YSK birkaç satır sonra ise büyük bir çelişkiye imza atarak “Ancak; üzerinde sandık kurulu mührü bulunmamasına rağmen Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu filigranı, amblemi ve ilçe seçim kurulu mührü bulunan zarflar... geçerli sayılır” diyor. 2017 yılındaki referandumdaki genelgede bu cümle yer almıyordu.

Referandumdaki ‘Ancak...’

2017’deki “Anayasa değişikliği halkoylamasıyla” ilgili genelgede 41. maddede “geçerli ve geçersiz oy zarflarının ayrılması” bölümünde yer alan ifadeler şöyle: “Ancak; zarfın üzerinde, herhangi bir şekilde leke veya çizik olsa bile, bunun özel işaret koymak amacıyla yapıldığının kesin olarak anlaşılamaması halinde, bu zarflar geçerli sayılır.”

24 Haziran’daki ‘Ancak...’

2018’deki 24 Haziran seçimleri öncesi yayımlanan genelge sandık başkanlarına teslim edilmeye başlandı.

YSK’nin 135. sayılı genelgesinin 40. maddesinin ilgili bölümü ise aynen şöyle: “Ancak üzerinde sandık kurulu mührü bulunmamasına rağmen Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu filigranı, amblemi ve ilçe seçim kurulu mührü bulunan zarflar ile üzerinde leke veya çizik bulunsa dahi bunun özel işaret koymak amacıyla yapıldığı kesin olarak anlaşılamayan zarflar geçerli sayılır.”

YSK’nin büyük çelişkisi

Bu ‘ancak’ ile başlayan cümlenin hemen önce ise YSK 24 Haziran’da geçersiz sayılacak oy zarflarını madde madde şöyle sıraladı,

a) Sandık kurulunca verilen biçim ve renkte olmayan,

b) Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu filigranı olmayan kâğıttan imal edilmiş olan,

c) Yüksek Seçim Kurulu amblemi olmayan,

d) Üzerinde ilçe seçim kurulu mührü bulunmayan,

e) Üzerinde sandık kurulu mührü bulunmayan,

f) Tamamı yırtılmış olan,

g) Üzerinde ilçe seçim kurulu ve sandık kurulu mührü dışında herhangi bir mühür, imza, yazı, parmak izi veya herhangi bir işaret bulunan zarflar geçersiz sayılır.

Tüm bu maddeleri birer birer sıralayan YSK’nin ‘Ancak’ diye başladığı bir sonraki cümlesine, “üzerinde sandık kurulu mührü bulunmamasına rağmen Türkiye Cumhuriyeti Yüksek seçim Kurulu filigranı, amblemi ve ilçe seçim kurulu mührü bulunan zarflar ... geçerli sayılır” ibaresini eklemesi “şaibe” tartışmasını bir kez daha gündeme getirdi.

Ne yapılabilir?

YSK’nin genelgesinin kitapçık halinde ulaştırıldığı sandık kurul başkanlarından öğretmen Mustafa Maden. Aynı zamanda Eğitim-İş İstanbul 5 No’lu Şube Yönetim Kurulu üyesi olan Maden,  

“Bu madde doğrultusunda seçim günü ne yapacaksınız” sorusuna şu cevabı verdi:

“Ancak" ifadesi sandık kurulu mührünü önemsizleştiriyor. Bu ek referandumdaki gibi bir tezgâhın kılıfı olabilir mi? Ben sandık kurulumla ‘sandığımızdaki tüm oy zarfları sandık kurulu mührümüzle mühürlü olması nedeniyle sandığımızdan çıkacak sandık kurulu mühürsüz zarflar geçersiz sayılacaktır’ kararı almayı düşünüyorum.”

 Oyunuza nasıl sahip çıkacaksınız?

-Sandık görevlileri sabahın erken saatlerinde görevli oldukları okullarda sabah 06.00’da hazır bulunmalı. 

-Oylar sayılırken yurttaşlar sayımı izleyebilir. Buna engel olunmak istenirse görevli avukatlar olay yerine çağırılmalı.

- Seçim sabahı kritik bölgelerdeki sandık kurulu başkanları, seçmenlere zarfların ve/veya oy pusulalarının tamamını ya da bir bölümünü sandık kurulunun mührü ile mühürlemeden verebilir.

Bunu engellemek için, sandık kurulları en geç saat 7’de toplandıktan ve görev dağılımı yaptıktan sonra, zarf ve oy pusulalarını torbadan çıkarılarak eksiksiz bir şekilde sayılmasına dikkat etmek gerekmekte. Özellikle sandık kurullarının bütün zarf ve oy pusulalarına sandık kurulu mührü ile mühürlemesi ve mührün basılacağı yerin sandık kurulu kararıyla kararlaştırılması ve bunun karar defterine yazılması istenmelidir.

Böylelikle olası dışarıdan gelebilecek oy pusulaları kolaylıkla tespit edilebilir.

-Sahte oy pusulası, zarf, mühür basılabilir. Sandık görevlileri seçmen kapalı oy alanına girerken elinde, telefon, pusula var mı ya da çıkarken ellerinde ayrıca boş pusula var mı diye dikkatle bakmalı.

-Seçmene oy pusulası ya da zarf verilirken bilinçli olarak gizlice zarfa ya da oy pusulasına belli işaretler ya da zarfın içine bir şeyler (kağıt parçalar vb) konmuş olabilir. Bu hilenin amacı partilerin oylarını geçersiz kılmaktır. Bu konuda yapılabilecek şey, seçmenin bilgilendirilmesi ve oy verme sürecinde müşahitlerin oy pusulaları seçmenlere verilirken dikkatle izlemesidir.

-Okul dışında mühürlü oy pusulaları verilerek boş oy pusulalarının getirilmesi istenebilir. Yukarıda da belirtildiği üzere oylama başlamadan önce bu olası hile hatırlatılarak sandık kurulu mührünün hep aynı yere basılması konusunda sandık kurulunun karar alması sağlanmalı, sayım döküm aşamasında da sandık kurulu mührünün basılı olduğu yer kontrol edilmeli, buna rağmen şaibeli bir durum varsa basılı sandık kurulu mührünün o sandığa ait olup olmadığı kontrol edilmelidir.

-Sonuçlar tutanaklara geçirilirken partilerden eksiltme yapılarak başka partilerde aynı oranda artırma yapabilirler. Müşahitlerce oyların sandık sonuç tutanaklarına eksiksiz bir şekilde hem rakamla hem de yazı ile yazıldığı mutlaka kontrol edilmeli.

-Tutanaklar kurşun kalemlerle doldurularak daha sonra tahrifat yapılabilir. Sandık görevlilerinin bu konuda da dikkatli olması gerekmektedir.

-Sandık kurulu müşahitlere, “tutanağın resmini çek, aslını vermiyoruz” diyebilir. Müşahitler kesinlikle bunu kabul etmemelidir. Tutanağın aslı alınmalıdır. 

-Önceden hazırlanan torbalar gerçek torbalar ile değiştirilebilir. Bu hile torbaların taşınması sırasında yapılabilir. Ya da ilçe seçim kurullarında yapılabilir. Torbaları ilçelere taşıyacak araçlar mutlaka önceden kontrol edilmeli, araçların hiçbir yere uğramadan doğrudan seçim kurullarına gittiğinden emin olunmalı, bu amaçla araçlar takip edilmelidir.